Aydınlatma Terimleri - Elonik Lighting

Işık Bilimini Anlamaya Yönelik
İlk Adım Aydınlatma Terimleri ve Tanımları

Aydınlatma söz konusu olduğunda bilinmesi gereken çok fazla teknik terim vardır. Doğru aydınlatmanın doğru noktada kullanılması yaklaşımını ilke edinmemiz ile sizlerin doğru aydınlatmaya ulaşması için bilinmesi gereken terimleri açıklamak istedik. Bu sebeple hem site içerisinde görebileceğiniz hem de doğru aydınlatmada olması gerekenleri anlamanız için karşılaşabileceğiniz terimleri açıklayan bir sözlüğü sizlere sunuyoruz. Terimlerin açıklamaları, terimler üzerinde genel olarak anlaşılmış ve kabul görmüş ifadeleri içermektedir. Sizi doğru aydınlatma ihtiyacınızı anlamak ve keşfetmek için sözlüğü incelemeye davet ediyoruz. Aydınlatma terimlerini açıklama amacıyla oluşturulmuş olan bu sözlük alfabetik bir sırada değil, terimlerin anlaşılması adına konunun anlatış biçimine göre oluşturulmuş bir sırada sunulmaktadır.

Aydınlatma

Uluslararası Aydınlatma Komisyonu’ nun (CIE - Comission Internationale de l’Éclairage) tanımı ile aydınlatma; “nesnelere, çevrelerine ve ufak ya da büyük bölgelere, bunların görülebilmesi için ışık uygulamaktır”.

Aydınlatmanın 3 türü vardır. Doğal, Yapay ve Karma Aydınlatma.

Doğal Aydınlatma: Güneşten gelen gün ışığının kullanılması ile ortaya çıkan aydınlatma türüdür.
Yapay Aydınlatma: Yapay ışık kaynaklarının kullanılması ile ortaya çıkan aydınlatma türüdür.
Karma Aydınlatma: Hem güneşten gelen gün ışığının hem de yapay ışık kaynaklarından gelen ışığın birlikte kullanılması ile ortaya çıkan aydınlatma türüdür. Kullanım yeri ile ayrışan aydınlatma biçimlerinin 2 türü vardır.

İç Aydınlatma

Bina ve yapı içinde yani ev, işyeri, otel, ofis, kafe, restoran gibi iç mekanların aydınlatılmasıdır.

Dış Aydınlatma

Bina ve yapıların dışındaki çeşitli ölçeklerdeki aydınlatmalardır yani yol, meydan, sokak, park, bahçe, spor alanları ve havuz gibi dış mekanların aydınlatılmasıdır.

Kullanım türüne göre ayrışan aydınlatma biçimlerinin ise 4 türü vardır.

Fonksiyonel Aydınlatma

Fonksiyonel aydınlatmada amaç cisimleri şekil, renk ve ayrıntıları ile rahat ve hızla görebilmektir. Ev, okul, ofis, hastane, alışveriş merkezi ve benzeri yapı ve mekanlarda aydınlatma ile farklı görsel ihtiyaçlar karşılanmaktadır. Görsel ihtiyaçları sağlayan aydınlatma sistemlerine fonksiyonel aydınlatma denilmektedir.

Fonksiyonel aydınlatmada, aydınlatmanın kullanılacağı ortamın özelliklerine göre doğru aydınlatmanın kullanılması büyük önem taşımaktadır. Örneğin; müşterilerin mağazada kendilerini rahat hissetmeleri için yeterli ışığa sahip olunmalıdır, eğer mağazanın aydınlatması iyi olmazsa mağaza kötü görünebilir. Bu durumda ürün ve ürün etiketlerinin okunmasını zorlaştırır ve müşterileri rahatsız eder. Diğer yandan, aydınlatmanın çok parlak olması da müşteriler için rahatsız edici olabilir.

Dekoratif Aydınlatma

Dekoratif aydınlatmada amaç, cisimleri bütün ayrıntıları ile göstermek değil; daha çok estetik etkiler uyandırmaktır. Farklı işlevlere sahip mekanların ve içindeki nesnelerin doğal görünmeleri yerine istenilen biçim ve renkte görülmesi, dikkat çekici olması hedeflenmektedir. Bina dış cephesi, eğlence mekanı, mağaza vitrini, peyzaj unsuru gibi mekanlarda ve içindeki nesnelerde ilgi çekici ve estetik aydınlatma hedeflenmektedir ve bu hedefleri karşılamak için kullanılan aydınlatma türüne dekoratif aydınlatma denilmektedir.

Odak Aydınlatması

Odak aydınlatmada amaç herhangi bir olay veya objeye/objelere ışık kullanılarak dikkat çekmektir. Opera, tiyatro, bale, konser gibi sahne aydınlatmaları, mağaza ve market içerisinde ürün aydınlatmaları odak aydınlatması türü içerisinde yer almaktadır. Odak aydınlatma ile yüksek aydınlık düzeyleri ve renkli ışıklar kullanılarak öncelikle görülmesi istenen nesne veya alana dikkat çekmek hedeflenmektedir ve bu hedefleri sağlamak için kullanılan aydınlatma türü de odak aydınlatma olarak adlandırılmaktadır.

Odak aydınlatması, müşterinin dikkatini belirli ürünlere çekmek ve müşterilere bu ürünlerin önemli ve dikkate değer olduğu hissini vermek için belirli alanları vurgulamanın ve raflarda veya teşhir köşelerinde belirli ürünleri öne çıkarmanın mükemmel bir yoludur.

Işıklandırma

Genel aydınlatma dışında bir kavram olan ışıklandırma, kullanım alanı reklam amaçlı aydınlatmayı tanımlamak için kullanılmaktadır.

Işık Kirliliği

Kötü ve yanlış aydınlatma sonucunda ışık kirliliği oluşmaktadır. Işık kirliliği, yanlış yerde, yanlış zamanda, yanlış miktarda ve yanlış yönde ışık kullanılmasıdır. Genel bir tanım olarak ışık kirliliği aydınlatmaların yanlış formlardan oluşması ile ışığın yönünün aydınlatılacak nesne veya alandan taşması ve göğe doğru yönelmesi ile ortaya çıkmaktadır. Işık kirliliğinin ne kadar fazla olduğunu tespit etmenin en kolay yolu geceleri gökyüzüne bakıldığında şehir ışıklarının yoğunluğundan yıldızları görememektir. Özellikle dış aydınlatmalarda örneğin sokak ya da park aydınlatmalarının doğru biçimde ışık dağılımını sağlayamaması ile ışık kirliliği artmaktadır. Dış aydınlatmaların ışık kirliliğine neden olması kadar iç aydınlatmaların da örneğin evlerde kullanılan ya da mağaza ve marketlerde kullanılan aydınlatmalardan çıkan ışığın iç alanlardan taşması ile de ışık kirliliği meydana gelmektedir. Aynı zamanda aydınlatmaların gereğinden fazla süre açık kalması ışık kirliliğine ve fazla enerji tüketimine neden olmaktadır. Böylece ışık kirliliğine sebep olan uygulamalar ile enerji kaybı, kaynakların doğru kullanılmaması ve enerji tüketim maliyetlerinin artışı yaşanmaktadır. Işık kirliliğinin engellenmesi için doğru aydınlatma kullanılması çok önemlidir.

Işık kirliliğine engel olmak için doğru aydınlatma kullanılmasını sağlamanın çözümü, ışık bilimine uygun aydınlatmaların üretilmesi, aydınlatılmak istenilen nesne ya da alana ışığın düzgün bir şekilde yönlendirilmesi ve aydınlatmanın doğru biçimde tasarlanması gerekmektedir. Aydınlatmaya duyulan ihtiyaca çözüm sağlanırken, ışık kirliliğine engel olmak için aydınlatılacak yere uygun formda ve sayıda, ışık dağılımının ihtiyaca uygun şekilde olmasına dikkat edilmesi gerekir ve bu şartları sağlayan aydınlatmalar tercih edilmelidir.

Aydınlatmanın ne olduğunu ve hangi amaçlar için kullanıldığını bildikten sonra aydınlatma ile ilgili teknik terimleri bilmek doğru çözüme ulaşmak için önemlidir.

IEEE

IEEE tam adı Institute of Electrical and Electronics Engineers olarak Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Ensititüsü’ dür. Genel merkezi ABD’ de olan IEEE, 2021 rakamları ile 160 ülkeden 400.000’ den fazla üyeye sahiptir. Küresel çapta profesyonel bir birliktir. IEEE, elektrik ve elektronik alanları için birçok standart yayınlamış ve önerilen uygulamalara sahip teknik bir otoritedir.

Amper (A)

Elektrik akımı için ölçü birimi yani bir devreden geçen elektrik akımı miktarının ölçümünü ifade eder.

Voltaj (V)

Volt (V) olarak ifade edilir, elektrik potansiyelinin bir ölçüsüdür.

Watt (W)

Watt kısaltması W olarak ifade edilir, aydınlatma armatürlerinin veya elektrikle çalışan diğer cihazların elektrik tüketimi için ölçüm birimidir. Bir başka deyiş ile Watt, bir ışık kaynağının ne kadar güç kullandığını temsil etmektedir.

Işık Akısı-Lümen (Lm)

Bir ışık kaynağının görünür yoğunluğunun ölçümü ışık akısıdır. Işığın yönü, kaynağın yoğunluğu veya aydınlatılan bir yüzeyin parlaklığı hakkında ışık akısı hiçbir şey söylemez, sadece her yöndeki toplam görünür ışığı ifade eder. Lümen cinsinden ölçülür.

Işık Şiddeti-Candela (Cd)

Işık şiddeti, belirli bir yönde yayılan ışık miktarını tanımlar. Bir başka ifade ile bir ışık kaynağının belirli bir yöndeki ışık yoğunluğunu gösteren ölçü birimidir. Birimi candeladır.

Kelvin (Renk Sıcaklığı)

Kelvin, aydınlatma alanında ışık kaynağından çıkan ışığın rengini tanımlamak için kullanılmaktadır. Işık renkleri genellikle 2500 K-7000 K arasında değişmektedir. Kelvin derecesi ne kadar yüksek olursa ışık rengi o kadar mavi, Kelvin derecesi ne kadar düşük olursa ışık rengi o kadar sarı renkte olur.

Renksel Geri Verim/Color Rendering Index-CRI Değeri

Bir ışık kaynağının nesnelerin rengini doğru olarak oluşturma yeteneğinin ölçüsüdür ve 1-100 arasında ölçeklendirilmektedir. Derecelendirme ne kadar yüksek olursa aydınlatılan alan ya da nesnenin görüntüsü gerçekte yani gün ışığında göründüğü haline en yakın olmaktadır. Yüksek CRI değeri ile daha iyi aydınlatma sağlanmaktadır.

Aydınlatmaya ihtiyaç duyulan her noktada doğru renkte görüntüye ulaşmak önemli olduğu gibi tasarımlarda, ürün ve alan vurgulamalarında ışık kaynağının ürün ve alanın gerçek rengini göstermesi oldukça önemli olmaktadır.

Işık Açısı/Işın Yayılması (Beam Angle)

Bir ışık kaynağının yayılmasının ölçümünü ifade eder. Işık açısı, bir lambanın maksimum aydınlatma yoğunluğunu sağladığı aşağı yön ile yoğunluğun %50'ye düştüğü yön arasında ölçülür. Bir başka ifade ile geniş bir ışık açısına sahip bir lamba, aydınlatmasını daha geniş bir koniye yayar. Böylece geniş ışık açısı ile aydınlatma genel kullanım için daha uygun olurken daha dar ışık açısı ile bir daha dar bir alandaki belirli nesne veya alanı vurgulamak için kullanımı daha uygun olmaktadır.

Aydınlık Düzeyi/İllüminans

Aydınlatılan birim alan başına düşen ışık akısı miktarıdır. Lamba tarafından aydınlatılan bir yüzeye düşen ışığın algılanan parlaklığı, metrekare başına Lümen veya eşdeğeri Lux olarak ölçülür. Lüks (Lux): Metrekare başına 1 lümen 1 lüks e (lux) eş değerdir.

Daha yüksek aydınlık düzeyleri ile yüzeyler insan gözüne daha parlak görünür. Lazerler, LED'ler ve optik odaklı lambalar gibi konsantre kaynaklar küçük bir alanda yoğun aydınlatma sağlayabilir.

Parlaklık-Parıltı/Lüminans

Bir yüzeydeki bir noktadan belirli bir yönde yayılan birim alan içindeki ışık şiddetini tanımlamak için kullanılır. Bir yüzeyin ışık yoğunluğunun ölçüsüdür. Parlaklık, metrekare başına kandela cinsinden ölçülür.

Difüzör

Işık kaynağından gelen ışığı daha eşit yaymak için bir ışık kaynağına difüzör uygulanmaktadır. Difüzör yarı saydam cam veya plastikten meydana gelmektedir ve aydınlatmayı daha homojen hale getirir ve parlamayı ortadan kaldırır.

Ortam Sıcaklığı

Bir aydınlatma armatürünün etrafındaki havanın sıcaklığını tanımlamaktadır. Ortam sıcaklığı, aydınlatmanın performansını etkileyebilmektedir.

Işıksal Verim

Işık kaynağının verimliliğidir. Işık akısının harcadığı güce bölünmesi ile yani lümen bölü watt hesaplaması ile elde edilen değerdir. Bir aydınlatma sisteminin istenilen sonucu üretme yeteneği olarak ölçülür.

IP Koruma (Ingress Protection)

IP Koruma ile ifade edilmek istenen bir aydınlatma armatürünün veya elektrik donanımının sahip olduğu koruma düzeyidir. IP derecelendirme kodları iki basamaklıdır, bir aydınlatma armatürünün veya elektrik donanımının nesnelerin girişine karşı ne kadar koruma düzeyine sahip olduğunu açıklamaktadır. IP kodlarının ilk basamağı, katı nesnelerin girişine karşı koruma, ikinci basamak ise sıvı girişlerine karşı koruma derecelerini göstermektedir. Rakamlar ne kadar yüksek olursa koruma derecesi de o kadar yüksek olmaktadır. Örnek olarak; bir IP67 derecesi IP50 derecesinden daha yüksek bir koruma derecesini ifade etmektedir.

LED

Light Emitting Diode kısaltması LED olarak kullanılmaktadır. Işık yayan diyot anlamına gelmektedir. Elektrik akımına maruz kaldığında ışık yayan katı hal bileşenidir. İleri voltaj uygulandığında akım akışı başlar ve enerji ışık şeklinde yayılır. LED’ ler aydınlatma sektöründe son teknolojiyi temsil ederek diğer aydınlatma türlerinin çoğunu geride bırakmıştır. LED’ ler enerji verimliliği, tasarım esnekliği ve ışık renkleri açısından diğer aydınlatma türlerinden ileri bir noktadır. LED, kompakt floresan lambadan 3 kat, akkor lambalardan 30 kat daha uzun kullanım ömrüne sahiptir.

Şerit LED

Şerit LED, bir led çeşididir. Küçük yüzey alanına sahiptir, yüzey alanı içerisinde bulunan LED ile ince iletken devre bantları olarak tanımlanmaktadır. Esnek bir yapıda olmaları sebebi ile esnek kullanım alanlarına sahiptir.

Modül LED

3.4 Volt gerilimle çalışan 3 adet LED çipinin seri olarak bağlanma ve bir akım sınırlayıcı direnç üzerinden 12 Volt ile çalışması sağlanması ile oluşmaktadır.

LED Aydınlatma

Aydınlatmanın gerçekleştirilmesi için LED teknolojisinin kullanılmasını ifade etmektedir. LED, aydınlatma sektörünün geldiği son teknolojidir ve böylece LED aydınlatma, aydınlatmanın geldiği son noktayı temsil etmektedir. LED aydınlatma teknolojileri ile yüksek enerji verimliliği sağlanmaktadır. LED’ lerin çevre dostu bir teknoloji olmasıyla LED aydınlatmada çevreye zarar verilmemektedir.

Ultraviyole

Ultraviyole (morötesi) UV kısaltması ile kullanılmaktadır. UV dalga boyu 100 nanometre ve 400 nanometre arasındadır. Dalga boyunun kısa olması çıplak gözle görülmemelerine neden olmaktadır. Çeşitli alt tipleri vardır.

Ultraviyole-C

Ultraviyo ışığın alt tiplerinden biridir. Kısaltması UVC olarak kullanılmaktadır. Bakteri ve virüsleri öldürmede oldukça etkilidir, dezenfeksiyon ve sterilizasyon için UVC kullanılmaktadır. Aydınlatma alanı içerisinde gelişen bir konu olarak, dezenfeksiyon ve sterilizasyon için UVC lamba ve armatürler yer almaktadır. Gelişen LED teknolojisi ile UVC ürünleri de çeşitlilik göstermektedir.

ELONİK SOSYAL MEDYADA